[ad_1]
فرارو- حسین موسویان; مذاکره کننده ارشد سابق هسته ای و کارشناس فعلی امنیت هسته ای و سیاست خاورمیانه در دانشگاه پرینستون. وی همچنین رئیس سابق کمیته روابط خارجی امنیت ملی ایران بوده است.
به گزارش فرارو به نقل از نشنال اینترست، اگرچه روسیه و ایران با یکدیگر همکاری می کنند و روابط خوبی دارند، اما این مشارکت هنوز تا تبدیل شدن به یک مشارکت استراتژیک واقعی فاصله دارد.
در حاشیه سفر اخیر ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به روسیه، قراردادهای متعددی با شرکت های نفت و گاز روسیه برای ساخت پالایشگاه ها و انتقال فناوری و تجهیزات مرتبط با حوزه انرژی منعقد شد. این دیدار همچنین با انتقاداتی در داخل ایران پیرامون مسائل مربوط به رعایت پروتکل های دیپلماتیک و دستاوردهای مربوط به توافقات امضا شده مواجه شد. علاوه بر این، اگرچه روابط خوب بین مسکو و تهران برای ثبات و امنیت منطقه حیاتی است. این سوال که آیا روابط فعلی مانند یک مشارکت استراتژیک است یا اتحاد کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.
پوتین اولین رئیس جمهور روسیه است که از زمان سفر جوزف استالین رهبر وقت شوروی در سال 1943 به ایران سفر می کند. از سال 2007، پوتین دو بار برای شرکت در اجلاس سران دریای خزر به تهران سفر کرده و هر بار با مقام معظم رهبری دیدار کرده است. او در سال 2007 به پوتین گفت که “روسیه به نفع ایران قوی است” که پوتین در پاسخ گفت: منافع مردم روسیه به ایران قدرتمند و تاثیرگذار در صحنه بین المللی بستگی دارد.
قبل از پیروزی انقلاب 1979، ایالات متحده کنترل کاملی بر سیاست ایران داشت. پس از انقلاب و در طول جنگ طولانی صدام حسین علیه ایران، واشنگتن و مسکو قویا از حمله عراق به ایران حمایت کردند. اما پس از جنگ ایران و عراق، مسکو سیاست خود را در قبال تهران تغییر داد و به دنبال دوستی با این کشور بود، در حالی که آمریکا و غرب سیاست خصمانه ای را در پیش گرفتند. تنش زدایی بین تهران و مسکو پیامدهای مهمی برای ژئوپلیتیک منطقه داشته است.
مقام معظم رهبری تصریح کرده اند که تهران و مسکو باید همکاری های خود را برای منزوی کردن آمریکا و کمک به ثبات خاورمیانه افزایش دهند. در نتیجه، تهران و مسکو سیاست های خود در خاورمیانه را به سمت انزوای آمریکا تغییر داده اند. حمایت همه جانبه تهران و مسکو مانع از سقوط رژیم اسد در سوریه شد، در حالی که آمریکا و متحدانش از جنگ در سوریه با هدف سرنگونی بشار اسد حمایت کردند.
حوزه های مختلفی وجود دارد که ایران و روسیه می توانند نقاط مشترکی پیدا کنند. هر دو کشور با گروه های سنی تندرو از جمله داعش و القاعده می جنگند. هر دو کشور به نفاق آمریکا در مورد حقوق بشر، تروریسم و یکجانبه گرایی اشاره می کنند. هر دو کشور با تحریم های آمریکا دست و پنجه نرم می کنند و امیدوارند تسلط دلارهای نفتی را در امور مالی و تجارت جهانی خنثی کنند. از نظر اقتصادی، مجاورت جغرافیایی و ارتباطات ترانزیتی احتمالاً تجارت بین دو کشور را تقویت خواهد کرد. کریدور تجاری شمال به جنوب که از شهرهای تاریخی قفقاز و خلیج فارس و هند می گذرد، احیا می شود. رویای قدیمی روسیه برای دستیابی به آب های گرم خلیج فارس ممکن است به زودی محقق شود.
با این حال، اختلافات قابل توجهی نیز بین ایران و روسیه در موضوعات مهم وجود دارد. به عنوان مثال روسیه روابط استراتژیک با اسرائیل دارد و به دنبال جذب ترکیه و عربستان سعودی و فاصله گرفتن از آمریکا بوده است. در مورد مسائل انرژی، روسیه و ایران بر سر صادرات گاز به اروپا اختلاف نظر دارند. نمونه دیگر اختلافات اسلامی است. ایران یک کشور شیعه است در حالی که اکثر مسلمانان روسیه سنی هستند. روسیه و اسرائیل نیز شرکای استراتژیک هستند در حالی که ایران اسرائیل را دشمن می داند. علاوه بر این، روسیه و ایالات متحده در برخی زمینه ها دارای منافع مشترک هستند. احیای برجام برای جلوگیری از تبدیل شدن ایران به یک کشور دارای سلاح هسته ای یکی از موارد نادر است. همچنین نه روسیه و نه آمریکا خواهان جنگ دیگری در خاورمیانه نیستند. در حال حاضر دو دیدگاه متضاد در مورد روابط تهران و مسکو در میان ایرانیان وجود دارد.
دیدگاه اول به سابقه طولانی سیاست های روسیه علیه ایران در گذشته مانند جنگ های روسیه علیه ایران، اشغال نیمی از ایران توسط روسیه، از دست دادن 17 شهر ایران در قفقاز توسط تزارها و حمایت مسکو از حمله نظامی صدام اشاره دارد. در مورد ایران این دیدگاه نشان می دهد که نباید به روسیه اعتماد کرد و وابستگی ایران به روسیه ناقض اصل «نه غربی نه شرقی» جمهوری اسلامی ایران است.
دیدگاه دوم به منافع مشترک دو کشور در زمان کنونی اشاره دارد. کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه نیز از این دیدگاه حمایت می کند و تاکید می کند که سفر رئیس جمهور به روسیه “نقطه عطفی” در روابط دو کشور است. او گفت: «ایرانی ها از روسیه تزاری متنفرند، اما روسیه امروزی با روسیه تزاری متفاوت است. روسیه در مقابل غرب قرار دارد و پوتین و نزدیکانش نگاه مثبتی به ریاست جمهوری دارند.»
با وجود منافع مسکو و تهران در زمینه های مختلف، این به تنهایی برای یک مشارکت استراتژیک کافی نیست. برای دستیابی به یک مشارکت استراتژیک، دو کشور به یک چارچوب قانونی، نظارتی و سازوکارهای عملی برای همکاری پایدار نیاز دارند. با این حال، روابط دوجانبه بین مسکو و تهران در حال حاضر توسعه نیافته است. به عنوان مثال، در سال 2007، دو کشور برنامه های بلندپروازانه ای را برای افزایش تجارت سالانه به 200 میلیارد دلار در یک دوره ده ساله متصور شدند، در حالی که پانزده سال بعد، ایران و روسیه اکنون تنها چهار حجم تجارت سالانه دارند.
علاوه بر این، یک مشارکت استراتژیک مستلزم حمایت گسترده عمومی و مردمی از هر دو طرف است. در عین حال موضوع اعتماد مردم روسیه و ایران به ویژه در طرف ایرانی همچنان مانعی بر سر راه گسترش همکاری ها است. در مجموع هر یک از طرفین طرف مقابل را متهم می کند که به کشور مقابل به عنوان ابزاری برای چانه زنی و مقابله با غرب نگاه می کند. آندره کورتونوف، رئیس وزارت امور خارجه روسیه معتقد است که روابط کنونی روسیه و ایران را می توان به عنوان یک “ائتلاف تاکتیکی” و نه یک مشارکت استراتژیک توصیف کرد.
واقعیت این است که افزایش خصومت بین ایران و آمریکا به نفع روسیه است در حالی که افزایش خصومت بین روسیه و آمریکا به نفع تهران است. استراتژی کنونی ایران در قبال مسکو مبتنی بر دیدگاه دوم است که «تزار سرخ» (روسیه باستان) و «تزار سفید» (روسیه امروزی) متفاوت است و امروز ایران با «تزار سفید» سر و کار دارد. با چنین دیدگاه و اتفاق نظری، رئیس جمهور و دولت ایران، علیرغم تمایل ایران برای پیشبرد روابط، مسکو را آماده یک اتحاد استراتژیک نمی بینند. او گفت: «با پوتین ملاقات کنید. روابط تهران و مسکو در مسیر روابط راهبردی قرار دارد. با این حال، واقعیت این است که اگرچه روسیه و ایران با یکدیگر همکاری می کنند و روابط خوبی دارند، اما این همکاری با یک مشارکت استراتژیک واقعی فاصله دارد.
[ad_2]
